wyczerpująca, a jej koniec tyleż sromotny co absurdalny... Finalnie bowiem, po ciężkich bojach przy każdym z okienek, kiedy już przyznano, że jednak są jakieś miejsca na interesujące mnie połączenia, poinformowano z wyrzutem, że ze swoim paszportem mogę zakupić tylko jeden bilet! Na nic wyjaśnienia, że druzja w Rasiji, że my turysty i nam w Kitajce wery suun – nie sprzedadzą i już. Gdybym tylko wiedział, jak kląć po rusku...

Siedząc w marszrutce kluczącej między szarymi blokami Uralska, gapię się bezmyślnie w przestrzeń dookoła. Skojarzenia oscylują między wyobrażeniami o zapadłej rosyjskiej prowincji i... Indiami. Bo te same co w Indiach wysokie, malowane w pszczele kolory krawężniki, ten sam smród z przyulicznych rowów, ten sam zgiełk i klaksony – choć to na szczęście w mniejszej skali. W budownictwie mieszkalnym zaś wielki kontrast – ło pomiędzy klockami bloków z betonowej cegły zachowały się drewniane, żywo pokolorowane chaty kryte azbestem i przyozdobione symbolami ludowymi i artefaktami radzieckiego sajuza. Tu i ówdzie wyrasta nowoczesny biurowiec o kiczowatej fasadzie – to najpewniej siedziba jakiejś nowej firmy gazowo – paliwowej. Po historycznym Uralsku założonym ponoć przez Kozaków w XVII w. nie ma śladu...

Sami Kazachowie wydają mi się dosyć zdystansowani, a na pewno nie wylewni. Pomimo, że turysta jest tutaj wielką rzadkością, nie pałają entuzjazmem na widok człeka z plecakiem. Poza przypadkiem w kafejce internetowej i hotelowym barze doświadczam raczej chłodu niż przyjacielskiej życzliwości. Kraj nie jest też przyjazny dla kieszeni... za podstawowe rzeczy Kazachowie życzą sobie całkiem spore sumy, co zważywszy na poziom życia większości z nich, wydaje się conajmniej dziwne. Tanie jest tu chyba tylko paliwo, którego Kazachstanowi nie brakuje...

To wszystko skłania mnie ku refleksji, że takie kraje jak Kazachstan znacznie fajniej byłoby zwiedzać w sposób bardziej niezależny, idealnie na motocyklu i z namiotem... :] Może wtedy też udałoby się uniknąć granicznego zonka pociągowego...

i pakujemy się na pokład autobusu. Kierowca wita nas uśmiechem – tak rzadko tu doświadczanym. Opowiada mi potem, że jest Tatarem, a w Kazachstanie ma dwie córki. Rozwiódł się mając 18 lat. Na rozmowy jest wiele czasu – podróż przez 460km zajmuje cały dzień. Rozklekotana Setra wlecze się pustą, prostą po horyzont drogą... Wokół nie ma nic, tylko zalany słońcem step. Z każdą godziną asfalt staje się coraz gorszy, by w pewnym momencie się skończyć. „Objazd”: autobus zjeżdza z głównego duktu na równoległy pas piachu. Do wnętrza ciągną tumany kurzu, a koła tańczą na grząskim gruncie. Po niewczasie wracamy na dziurawą szosę. Zmiennik kierowcy zapuszcza video; - kazakhskij film! – krzyczę. Nic z tego... z głośników dochodzi nas gruby głos dubblera: „Dżjony Mnjemonik”. Podróż nie dłuży się wcale; choć widok za oknem niezmienny, a skośnooka dziewczynka z siedzenia za nami beszczelnie ignoruje nasze zaczepki, wcale nam nie nudno. Co i raz zatrzymujemy się na postój. Tubylcy zagadują zwabieni rytuałem kadrowania. Fotografować wbrew pozorom jest co; turbo – łada, wóz konny na stacji paliwowej, współpasażerowie... świat ludzkiej biedy wokół, świat upadły i bez głowy, jak ten sokół na jednym z postojów.

W Aktobe wcale nie che nam się wysiadać. Niemal na siłę pakują nas - na wpół przytomnych po przerwanym śnie – do jakiegoś samochodu, który wiezie nas na dworzec kolejowy. Tam, przebudzeni już przez uliczny zgiełk, ponawiamy atak na kazachską kolej. Sukces! Okazuje się, że w nocy do Aralska jedzie międzynarodowy pociąg relacji Ufa – Taszkiet. Ostatnie 4 miejsca to kuszetki. Drogo, ale przynajmniej się wyśpimy. Kupujemy tez odrazu jedyne dostępne siedzące miejsca na pociąg do Almaty. A potem uradowani serwujemy sobie tradycyjny posiłek w klimatyzowanej restauracji :)

Po zawarciu kurtuazyjnej znajomości z oficerem dworcowej policji (którego czapka rozmiarem obwodu przypomina tależ anteny satelitarnej) idziemy spać. Wybieramy sobie zaciszny kąt dworcowej antresoli, rozkładamy karimaty i... pa pa świecie... No nie do końca – pan oficer „Sputnik” co i raz zagląda by poinformować o tym i o tamtym. Widać, że kona z nudów. Na godzinę przed przyjazdem pociągu przychodzi nas obudzić...

jednostajny – step po horyzont i jeszcze dalej. Od czasu do czasu jakaś widomowa wieś typu postnuklearnego czy insze zabudowania świadczące o tym, że kiedyś był tu jakiś przemysł- wszystko aktualnie znajduje się w stanie zaawansowanego rozkładu na proch, pył i piasek. Bieda, nędza, nicość. Taki świat.

Jedyne co mnie cieszy w tym krajobrazie to lekkie podobieństwo do bezkresnych stepów Mongolii. Póki co nie widzieliśmy wiele w tym kraju jednak dotychczasowe doświadczenia z ludźmi nakazują nam, aby wszystkim natrętnym Kazachom (jak również wszystkim parówkowym skrytożercom) powiedzieć stanowcze i kategoryczne NIE.

I znów w najbardziej nieoczekiwanym momencie pan kasownik oznajmia, że dobiliśmy do Aralska. Wszystko pięknie, ładnie tylko o godzinę za wcześnie. Łapię spakowany plecak a chłopaki pakują swoje rzeczy. Szybki desant i po kilkunastu nerwowych sekundach jesteśmy wszyscy na peronie, gdzieś na końcu świata, gdzie nie ma nic a mimo to żyją tu ludzie.

Szukamy noclegu. W szkole się nie da (u nas takij zakon), ale napotkani ludzie starają się nam pomóc (po raz pierwszy od początku Kazachstanu, nie licząc moich kolegów celników). No i zdarza się cud, chyba niewielki w skali tego ogromnego kraju – na nocleg przyjmuje nas kobieta, której imie po polsku brzmi Czarnooka. Mieszka tu całe życie z wyjątkiem studiów, które odbyła w Związku Radzieckim. Nasza gospodyni powiedziała, że kiedy morze zaczęło odchodzić, ludzie, w nadziei, że powróci, zostawili tam swoje statki, które tworzą obecnie cmentarzysko wraków. Tam pojedziemy jutro, a nasza gospodyni organizuje dla nas transport. Zostaliśmy ugoszczeni tradycyjnym czajem i słodyczami. Gospodyni znalazła też dla nas przewodników na wieczór- dwóch chłopaków oprowadza nas po Aralsku, chcą trochę pociwiczyć swój angielski ale zdarza sie, że brakuje im słów- wtedy mówią do mnie po rosyjsku a ja tłumaczę na polski.

Do tej pory ludzie w Kazachstanie robili złe wrażenie. Mieszkńcy Aralska zmieniają ten obraz: podchodzą, zagadują, pytają skąd jesteśmy i co tu robimy. Są pomocni. Nie ma w nich chciwości i natręctwa ludzi z północy kraju. Mnie najbardziej urzekają dzieci: przyjdą, usmiechną się, nie boją się aparatów fotograficznych, podadzą rękę. Dziewczynka z małym rudym kotkiem cierpliwie czeka, aż ją skadruję. Uśmiecha się i pozwala mi pogłaskać kota o pięknych, wielkich i mądrych oczach. Wschód znowu zachwyca a mnie dziecięce spojrzenia przywracają wiarę w człowieka. I w to, że uśmiech jest najbardziej uniwersalnym z języków świata.

Przed hotelem, w którym nie ma w oknach szyb spotykamy dwóch gości z Wielkiej Brytanii. Biorą udział w rajdzie charytarywnym, którego meta jest w Ułan Bator, w Mongolii. Ja ich skądś znam...:)

A jaki jest Aralsk- koniec świata razy dwa, po mieście chodzą samopas wielbłądy i piją wodę z kałuży. Nie widać już portowej świetności dawnych czasów; wszystko odeszło razem z morzem, na którego powrót tak bardzo czekają żyjący tu ludzie. Bieg rzek podobno można odwrócić, czy morze również? Dziś pójdziemy spać w taki sposób w jaki śpią tu ludzie na co dzień, czyli na podłodze, w domu daleko od domu.

Jest noc i mamy już pierwszego sierpnia; daleko od spraw i zdarzeń, na wschód od Tatarii i jeszcze bardziej na wschód od Warszawy, pamiętamy o bohaterach tamtego wyjątkowego warszawskiego lata.

rdze, wchłonięte po burtę przez piach wraki kutrów.

Spacerujący po Aralsku przybysz napotyka na swojej drodze kolorową bramę; dostrzega na niej symbole morskiej przygody – koło steru, skrzydła mew, żagle łodzi. To dawna brama portowa. W dole, na dnie zatoki krowy skubią lichą trawę. Morze jest 30km stąd.

p.s. 4 lata temu zbudowano ogromnym kosztem tamę oddzielającą od siebie pozostałe z katalkizmu dwie części morza. Tylko dzięki tamie, wody rzeki Syr-Darya powoli wypełniają tzw. Mały Aral, a morze dzieli od Aralska już nie 80, a 30km.